Phẫu thuật khâu vết rách gân cơ chóp xoay vai

Ông Dương Cảnh Toàn (64 tuổi, Nam Định) rách lớn đồng thời gân cơ trên gai và dưới gai, được bác sĩ khâu phục hồi vùng gân chóp xoay vai, khôi phục vận động.

Ông Toàn bị đau khớp vai nhiều năm, đau nhiều khi nâng tay lên cao, khi nằm nghiêng đè vào vùng vai, đau tăng nặng về đêm. Ông khó thực hiện được các động tác nâng hoặc xoay ngoài cánh tay. Thi thoảng, ông cảm giác có tiếng lạo xạo ở vai khi vận động. Trước đây, ông Toàn đã được chẩn đoán thoái hóa khớp và điều trị bằng các bài thuốc dân gian nhưng không hiệu quả. Gần đây, ông Toàn đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh thăm khám. Kết quả khám lâm sàng và chụp MRI của ông Toàn cho thấy tổn thương rách hoàn toàn gân chóp xoay vai.

ThS.BS Nguyễn Quang Tôn Quyền, Phó trưởng khoa Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, rách gân cơ chóp xoay là tình trạng tổn thương rách một hoặc nhiều gân của nhóm cơ chóp xoay vai. Nhóm cơ này gồm bốn cơ chính: cơ trên gai, cơ dưới gai, cơ tròn bé và cơ dưới vai, là các gân cơ có nhiệm vụ giúp ổn định và kiểm soát các chuyển động của khớp vai. Nếu không được điều trị sớm và đúng cách, vết rách có thể mở rộng, từ rách một gân ban đầu có thể dẫn đến rách hai hoặc ba gân. Trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể gặp tình trạng giả liệt – mất khả năng nâng vai quá 90 độ hoặc duy trì vai ở tư thế dạng xoay ngoài.

Trường hợp ông Toàn bị rách đồng thời gân cơ trên gai và dưới gai, là hai trong số bốn gân chóp xoay thường bị tổn thương nhất. Do đường kính rách lớn và tình trạng co rút thoái hóa gân nghiêm trọng, bác sĩ chỉ định phẫu thuật khâu phục hồi cho người bệnh.

Bác sĩ đã chuyển gân nhị đầu (một gân nhỏ phía trước khớp vai) để che phủ một phần chỏm xương cánh tay, sau đó khâu phủ gân chóp xoay lên trên. Về mặt cơ học, gân nhị đầu giúp giữ chỏm xương cánh tay không bị trượt lên trên, giảm đau vai. Về mặt sinh học, gân nhị đầu hoạt động như một mảnh ghép tự thân, giúp gân chóp xoay dễ dàng liền lại. Nhờ đó, hạn chế nguy cơ tái rách và rút ngắn thời gian phục hồi cho người bệnh.

Ca mổ kéo dài 5 tiếng. Ông Toàn phục hồi tốt và xuất viện sau 5 ngày, có thể trở lại sinh hoạt bình thường. Về nhà ông Toàn tiếp tục thực hiện các bài tập tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Tập vật lý trị liệu sau phẫu thuật giúp giảm đau, tăng cường tuần hoàn, cải thiện sức cơ và sự linh hoạt của khớp, đẩy nhanh tốc độ hồi phục chức năng vai.

Theo bác sĩ Quyền, rách gân chóp xoay thường gặp ở bệnh nhân trung niên và lớn tuổi, là một bệnh lý phức tạp kết hợp chủ yếu giữa quá trình thoái hóa với đặc điểm giải phẫu của người bệnh, tình trạng quá tải kéo dài và đôi khi là chấn thương khớp vai.

Hầu hết các trường hợp rách chóp xoay ban đầu chỉ là tổn thương bán phần, tức là chỉ rách một phần nhỏ của gân. Nếu được phát hiện và điều trị kịp thời bằng vật lý trị liệu, có thể kết hợp tiêm nội khớp nếu cần, đa phần người bệnh phục hồi tốt. Nguy cơ tiến triển thành rách hoàn toàn và cần phẫu thuật là dưới 1%. Tuy nhiên, nếu không được điều trị sớm, rách bán phần có thể tiến triển thành rách hoàn toàn chóp xoay, ảnh hưởng đến hệ thống giữ ổn định khớp vai và gây ra tình trạng bán trật chỏm xương cánh tay, làm tăng tốc quá trình thoái hóa khớp vai.

Hơn 80% các vết rách hoàn toàn và 25% các vết rách bán phần có biểu hiện tăng kích thước trên MRI. Vết rách mở rộng do co rút gân là dấu hiệu cần phẫu thuật. Thông thường, rách hoàn toàn chóp xoay có tốc độ mở rộng và co rút nhanh hơn rách bán phần. Các tổn thương rách bán phần sẽ được theo dõi để xem có mở rộng hay không, tùy thuộc vào mức độ mở rộng và co rút mà bác sĩ chỉ định phẫu thuật.

Vì vậy, bệnh nhân rách chóp xoay do chấn thương cấp tính có tình trạng yếu vai cần được chụp MRI để đánh giá mức độ tổn thương và cân nhắc phẫu thuật sớm. Nếu được phát hiện và phẫu thuật sớm trong 8 tuần đầu sau chấn thương, bệnh nhân rách chóp xoay sẽ có kết quả phục hồi tốt hơn so với phẫu thuật muộn sau 8 tuần.

Một số trường hợp bệnh nhân rách gân chóp xoay vai cần được phẫu thuật sớm, bao gồm:

• Rách hoàn toàn chóp xoay cấp tính sau chấn thương, đặc biệt ở những bệnh nhân trẻ (<40 tuổi) và khỏe mạnh. Những chấn thương này cần được điều trị sớm bằng phẫu thuật để tránh teo cơ, co rút gân.
• Yếu đột ngột hoặc nghiêm trọng (ví dụ, không thể nâng tay ra trước hoặc dạng vai) ở bệnh nhân có rách gân bán phần trước đó. Đây là dấu hiệu của rách bán phần đã tiến triển thành hoàn toàn và cần được xem xét phẫu thuật.
• Không cải thiện sau ba tháng vật lý trị liệu hoặc triệu chứng xấu đi trong sáu tuần vật lý trị liệu đầu tiên.

Ngoài các trường hợp trên, bệnh nhân cũng nên đến khám và được tư vấn sớm với các bác sĩ chuyên khoa phẫu thuật khớp vai để hiểu rõ các rủi ro và lợi ích của phẫu thuật khâu gân chóp xoay. Các nhóm bệnh nhân này bao gồm: Người bệnh rách gân bán phần chóp xoay có nhu cầu lao động nặng, công việc hàng ngày cần sử dụng khớp vai thường xuyên; Vận động viên chuyên nghiệp hoặc bán chuyên có thành tích tốt chơi các môn thể thao đòi hỏi động tác đưa tay qua đầu.